به کار بردن وسایل و لوازم انعطاف‌پذیر ایده خیلی خوبی نیست، اما گاهی تنها راه چاره است.
در مبحث طراحی، تفاوت اصلی میان آپارتمان و خانه این است که در مورد آپارتمان، محدودیت‌ها برای پیروی از روش‌های از پیش تعیین شده کمتر است. ضروری است که در یک آپارتمان ابتدا به فضای کلی نگاهی انداخت و سپس تعیین کرد که خواسته‌ها ونیازهایتان از فضای تعریف شده چیست. این فرصتی است که نیازهایتان را بسنجید.
در این مرحله است که همه آن پرسش‌های مهم در مورد چگونگی زندگی روزمره‌تان در خانه را از خود و سایر کسانی که فضا را با آنها تقسیم می‌کنید می‌پرسید. آیا می‌خواهید آشپزخانه‌تان قسمتی از یک فضای وسیع‌تر باشد یا آن که اجزای آن به صورت مخفی درآیند؟ آیا به طور مرتب در آنجا غذا میل خواهید کرد، یا اتاق دیگری را به عنوان ناهارخوری در نظر دارید؟ آیا در فضایی همگانی به تماشای تلویزیون خواهید پرداخت یا در یک مکان خصوصی؟ چه اندازه به حریم خصوصی اهمیت می‌دهید؟ چه نوع کفپوشی را در نظر دارید؟ تا چه اندازه به نورپردازی نیازمندید؟ چه تعداد وان یا دوش باید موجود باشد؟ در کجا وسایل اضافی را نگهداری خواهید کرد؟
برخی از آپارتمان‌های امروزی از فضای کاری یا اداری به فضایی مسکونی تغییر کاربری داده‌اند؛ مثلاً از یک کارگاه و یا اتاق زیرشیروانی به آپارتمان تبدیل شده‌اند. در اینجا اکثر اوقات فضا باز و وسیع است و به راحتی با پارتیشن یا قفسه‌بندی مناسب تفکیک می‌شود که در این صورت نصب سامانه‌های گرمایشی و سایر تجهیزات آسان است ودست‌تان باز می‌شود تا فضا را بر طبق ترکیب و یا طرحدلخواه خویش بیارایید.
بعضی دیگر از آپارتمان‌ها از فضایی بزرگ‌تر به فضایی کوچک‌تر تبدیل شده‌اند؛ مثلاً یک ساختمان یا خانه ویلایی بزرگ به چندین واحد کوچک‌تر مبدل گشته است. در اینجا اجزایی مانند دیوار وجود دارند که نمی‌توان آنها را برداشت، چون حمل کننده بار ساختمان هستند، یا شاید به واسطه قوانین و ضوابط ساخت و ساز، برداشتن آنها منع گشته است و تغییر دادن شکل و ظاهر آن نیز ممکن نیست.
سایر آپارتمان‌ها سال‌ها پیش ساخته شده‌اند و با این که گزینه خوبی برای تغییر و بازسازی محسوب می‌شوند، اما کار کردن در آنها چالش‌های خاص خود را به همراه دارد.
در نتیجه، آپارتمان‌ها به سبک‌های گوناگون و در دوره‌های مختلف ساخته شده‌اند؛ اما آنچه همه در آن مشترک‌اند، این است که همگی دارای شرایطی هستند که می‌توان در آنها فضاهای انعطاف‌پذیر و چند منظوره ساخت و طبیعتاً به نتیجه مورد نظر دست یافت.
وقتی شما درخانه‌ای یک یا دوطبقه زندگی می‌کنید، راحت‌تر می‌توانید از قابلیت‌های فضا بهره بگیرید؛ برای نمونه می‌توانید به راحتی فضا فضارا تفکیک یا دیوارها را تخریب کنید. اما در آپارتمان‌های چند طبقه جداسازی یا ادغام فضاها کار چندان آسانی نیست. در نتیجه، همین مورد وسیله‌ای برای آزمایش و میزانی برای بررسی و سنجش کیفیت طراحی فضا می‌شود؛ زیرا در یک آپارتمان مناسب با آن که شاید ده‌ها متر از سطح زمین ارتفاع دارد اما اگر به درستی طراحی شده باشد، حتماً دارای فضاهای انعظاف‌پذیر خواهد بود. البته این بدان معنا نیست که هر فضا بایستی وسایل و ابزارآلات کاملاً متفاوتی را در خود جای دهد تا عنوان فضای انعطاف‌پذیر را به خود بگیرد. حتی اگر ترکیب این ابزارآلات هم موجب استفاده بهینه از فضا شود، باز هم دادن چنین عنوانی درست نیست؛ چون در مجموع، این تعریف مناسبی از فضای انعطاف‌پذیر نیست.
منظور از ایجاد فضای انعطاف‌پذیر این است که محیطی مسک.نی بسازیم که در آن فضاها یکی پس از دیگری با هارمونی، توازن و هماهنگی به طور فعال جریان داشته باشند و در کنار هم خودنمایی کنند. البته در چنین فضایی از مبلمان زیاد چشم‌پوشی می‌شود و تمرکز بر طراحی صورت می‌گیرد تا بدین ترتیب، وسایل و جزئیات نیز با یکدیگر هماهنگ شوند. گاهی در فضاهای چند منظوره هم باید برای برخی فعالیت‌های خاص، مکان مشخصی تعیین کرد، فضایی خلوت و خالی باقی گذاشت.
در تعدادی از آپارتمان‌ها، خصوصاً آنها که دارای قدمت زیادی هستند و نقشه‌های سنتی دارند، با برداشتن درها موجی از فضاهای انعظاف‌پذیر در پیش رو ظاهر می‌شوند. همچنین در بعضی مواقع، از میان بردن راهروو ورودی، همین‌طور توسعه فضا یا باز کردن آن و نیز قاب‌بندی دیوارها، ما را به چنین مقصودی می‌رسانند.
با به کارگیری باریکه‌ای از نورهای تزئینی، دیوارپوش‌ها، نوارها و خطوط زینتی هم می‌توان محل ورود به فضای بعدی را مشخص و تعیین نمود. همچنین پارتیشن‌ها، مجموعه‌ای از قفسه‌های ساده و بی‌پیرایه و حتی چند تکه مبلمان بزرگ و حجیم هم گزینه‌های خوبی برای تفکیک و جداسازی فضاها وتعریف آنها هستند.
اگرچه بیشتر فضاهای باز را می‌پسندید، اما هر آپارتمانی به همان اندازه که به مکان‌های عمومی و باز نیاز دارد، به همان میزان به حریم خصوصی هم نیازمند است. همه افراد در طول روز به مکان‌های خصوصی احتیاج دارند، که حتی اگر شده یک اتاق را باید به آن اختصاص داد. آپارتمان‌های خوش نقشه فضاهای عمومی و فضاهای خصوصی را از هم جدا و متمایز می‌سازند. این نقشه‌ها اتاق‌های خواب و حمام رادر کنار یکدیگر قرار داده و توسط دیوارهای مخفی و پارتیشن که به آسانی قفل می‌شوند، فضاها را ازیکدیگر جدا می‌سازند.
همچنین بدون توجه به این که چقدر طراحی یا مبلمان منزل خشک و رسمی است، ضرورت دارد که فضاهای دنج و راحت را در فضاهای عمومی هم بگنجانیم. نظاره کنید چگونه ساکنان یک آپارتمان، خصوصاً در آپارتمان‌هایی با نقشه باز، پس از مدتی به سوی کنج‌های گرم و دنج و فضاهای راحت‌تر اتاق سوق داده می‌شوند. نیمکتیا تشکی که در قاب پنجره تعبیه شده باشد، صندلی گوشه اتاق، مبل بزرگ کوسن‌دار، یا یک کاناپه گود و راحتی، همه اینها، موارد و مکان‌هایی جذاب و آرامش‌بخش برای ساکنان خانه هستند.
فضاهای انعطاف‌پذیر جذاب، معمولاً با هنر و آثار هنری پیوند می‌خورند؛ زیرا تابلوها و آثار هنری منتخب می‌توانند چشم‌ها را چرخانده و به دور اتاق هدایتکنند و در همان حال دو یا چند فضا را به طور زیرکانه‌ای پیوند دهند.
راه‌های بسیار متنوعی وجود دارد که با کمک آنها می‌توان فضای چند منظوره و انعطاف‌پذیر به وجود آورد. بسیاری از آنها به طور اختصاصی در این مقاله توضیح داده شده‌اند، اما به یاد داشته باشید که طراحی مهم‌ترین عامل موفقیت است، نه فضا و محیط در دسترس.
اکنون به چند نکته توجه فرمایید
- اگر امکان دارد قبل از نقشه‌کشی و قسمت‌بندی خانه، آن را یک بار خالی از مبلمان بررسی و نظاره کنید. با این شیوه بهتر می‌توانید کل فضا و گنجایش آن را ارزیابی نمایید ودر نتیجه بدون اتکا به ایده‌ها، یا احتمالات به ظاهر قانع‌کننده خود و دیگران، کار را به طور اصولی آغاز کنید.
- دریک فضای متوازن و همتراز، پیوندهای بصری ، حیاتی و تعیین کننده‌اند؛ خواه تابلوها و دیگر آثار هنری مثل مجسمه‌ها هستند که چشم را به چرخش وامی‌دارند، خواه ترکیب رنگی مرتبط با دیوارها، پارچه‌های طرحدار شبیه به هم، ترکیبی از کاغذدیواری‌های گلدار و ساده، یا سطوح یکسان کف اتاق‌ها باشند که این پیوند را برای انسجام و هماهنگی فضا برقرار می‌سازند و به علاوه آن را بزرگ جلوه می‌دهند.
- هر آپارتمانی یک جریان طبیعی دارد؛ یک مسیر سامانمند و واضح که در بدو ورود به خانه می‌خواهید آن را دنبال کنید. با وجود این، خیلی اوقات این مسیر با سازه‌ها، مبلمان و اثاث زیاد مختل یا ناپدید می‌گردد. سعی‌تان بر این باشد که این مسیر طبیعی را دوباره کشف کنید. این مسیر، نظم و ترتیبی خاص به وجود می‌آورد بین چند فضای معیّن و گروه مبلمان که از دید پنهان یا از خط مستقیم درون خانه خارج هستند.
- فضاهای انبار کردن را به بالاترین حد ممکن برسانید و اشیای بدون کاربرد را کنار بگذارید! به یاد داشته باشید که شکیل‌ترین خانه نیز با وجود بی‌نظمی، به ناموزون‌ترین و نازیباترین منازل تبدیل می‌شود.
- در مورد موضاعات مطرح شده مثال‌هایی می‌آوریم تا مطلب گویاتر باشد. در تبدیل خلاقانه یک فضا، کارگاهی در طبقه دوم یک ساختمان را در نظر بگیرید که درمجاورت با فضای مسکونی طبقه اول است. در این کارگاه تیرآهن‌های سقف برداشته نشده و نمایان است تا به عنوان عنصری هندسی در معماری باقی بماند و حفظ شود. در یک کارگاه لازم است فضا باز باشد و میزها ودستگاه‌ها طوری چیده شوند که باز بودن محیط تحت تاثیر قرار نگیرد. از سوی دیگر، یک فضای تقریباً کاری و وسیع مانند همین کارگاه، اگر قرار باشدکاربرد مسکونی پیدا کند، باید به یک رشته فضای چند منظوره کوچک‌تر تبدیل شود همه به یکدگیر متصل‌اند.
مثال‌های دیگر در فضای درون منزل، موجب آشنایی بیشتر شما خواهد شد؛
- در آشپزخانه می‌توان با افزودن یک کاناپه نرم و چند میز و صندلی کودکانه، آشپزخانه را به طور زیرکانه‌ای با فضای نشیمن پیوند داد و از آن، فضایی دوستانه و خانوادگی ساخت.
- قرار دادن یک میز ناهارخوری در یک سرسرای پهن موجب می‌شود که سرسرا با فضاهای دیگر هماهنگ و پیوسته شود. پارتیشن شیشه‌ای هم موجب پدید آمدن فضای انعطاف‌پذیر و پیوند هر چه بیشتر راهرو با اتاق نشیمن می‌شود.
- در یک آپارتمان بزرگ با بهره‌گیری از یک پارتیشن زیبا یا حتی پرده، می‌توان دو فضاینشیمن و غذاخوری را به شیوه‌ای جذاب اما غیر رسمی و خودمانی جدا کرد.
- هرچند جا دادن یک تختخواب دو نفره در یک فضای کوچک دشوار به نظر می‌آید، اما یک تختخواب تاشو که به شیوه‌ای خلاقانه در کمدی دست‌ساز جا داده شده باشد، راهگشا خواهد بود.
- اگر نمی‌خواهید آشپزخانه‌تان بخشی از فضای نشیمن به حساب آید، می‌توانید آن را پشت درهای کشویی مخفی کنید.
- رایانه‌ها کمتر ظاهری زیبا دارند و اغلب پیدا کردن فضایی مناسب، مفید و مخفی برای آنها سخت است؛ پس بهتر است آنها را در یک فرورفتگی یا یک کمد دیواری با درهای تاشو جا داد.
- در فضاهای بزرگ که به صورت‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند آرایش و چیدمان مبلمان بسیار مهم است. در یک اتاق زیرشیروانی بزرگ، می‌توان چیدمان را به صورتی پیاده کرد که یک فضای نشیمن در آن سو و یک فضای انعطاف‌پذیر کاری در طرف دیگر بدون اختلال ایجاد شوند.